1. Wat is er mis met 'Ik irriteer mij aan iets'?

Ik irriteer mij is een (foute) vermenging van Dat irriteert mij en Ik erger mij.

Ergeren is een werkwoord dat kan voorkomen met een vorm van 'zich': Ik erger me/mij, Jij ergert je, Hij ergert zich, enz. Ook hoort bij dit werkwoord een bepaling met het voorzetsel aan: Wij ergeren ons aan dit taalgebruik. Het werkwoord irriteren komt niet voor met een vorm van 'zich' en ook niet met het voorzetsel aan: Dat irriteert jou toch niet?

Contaminaties

Vermengingen of contaminaties komen vaker voor in onze taal. Een verklaring is dat onze hersenen twee verwante woorden afvuren op ons spraakorgaan. We zien bijvoorbeeld een edelsteen of een diamant, en onze hersenen seinen beide woorden door naar ons spraakorgaan dat er vervolgens 'edelmant' of 'diasteen' van maakt. Of we willen zich realiseren zeggen, en ontkomen er niet aan dat ook het woord beseffen actief wordt in ons hoofd; het gevolg kan dan zijn zich beseffen.

Contaminaties worden als fout aangemerkt wanneer de vermenging voor veel taalgebruikers herkenbaar is. Dat is bijvoorbeeld wel het geval met duur kosten, ontstaan uit duur zijn en veel kosten. Maar dat is niet het geval bij vorige week (de vorige week en verleden week), versturen (verzenden en sturen) of per ongeluk (bij ongeluk en per abuis).

En er zijn ook functionele contaminaties, vermengingen die bewust gemaakt worden, zoals in brunch en smog.

Tot in detail ...

Sommige taalcritici verzetten zich tegen zwaar wegen (zwaar zijn en veel wegen). Maar koffers kunnen zwaar wegen en laatste loodjes ook. Dezelfde criticasters vinden ook dat lekker smaken fout is. Dat zou een vermenging zijn van goed smaken en lekker zijn. Bovendien betekent Dat smaakt al dat het lekker is. Toch zijn er geen zwaarwegende argumenten tegen Laat het u lekker smaken.

Bedenkt u zich dat het (onverhoopt) gebruiken van een contaminatie vaak niet eens wordt opgemerkt. Zag u de contaminatie aan het begin van de vorige zin? Bedenkt u zich dat uit Herinnert u zich dat en Bedenk u dat.

Als u zich niet te snel wilt laten bekritiseren (een contaminatie van beoordelen en kritiseren), leest u paragraaf 5.3 uit de Schrijfwijzer en maakt/doet u de herkenningstest met 35 oefenzinnen in de Stijloefeningen.