25. Wat is het verschil tussen 'gebeurd' en 'gebeurt'?

Gebeurd wijst op iets dat achter de rug is, op iets dat voltooid is. Gebeurt wijst op iets in het heden, op iets dat aan de gang is.

Het verschil tussen gebeurd en gebeurt is een verschil in tijd. Gebeurd is een voltooid deelwoord: Het is gebeurd, Het was gebeurd of Het zou gebeurd zijn. Gebeurt is de stam+t van het werkwoord: Zoiets gebeurt nu eenmaal, Wanneer gebeurt het?

De verwarring tussen gebeurd en gebeurt is heel begrijpelijk. Want het ge- van gebeurt geeft bij andere werkwoorden aan dat het om een voltooid deelwoord gaat: gewandeld, gehuild, enz. Maar omdat gebeuren al ge- heeft, komt er niet nog een keer ge- voor. We zeggen niet Het is gegebeurd.

Er zijn nogal wat werkwoorden die geen ge- krijgen voor het voltooid deelwoord. Het gaat om werkwoorden die beginnen met de voorvoegsels ge-, be-, ver-, ont- en er-. Dit zijn de zogenaamde 'gebeveronter'- werkwoorden. Voor deze voorvoegsels klinkt ge- kennelijk niet. Het is: We hebben iets gebruikt, beleefd, verdeeld, ontdekt en ervaren. En niet: We hebben iets 'gegebruikt', 'gebeleefd', 'geverdeeld', 'geontdekt' en 'geërvaren'. Dit geldt ook voor een combinatie van deze voorvoegsels met de andere voorvoegsels uit dit rijtje, of andere zoals voor- en her-: verontschuldigd, onderverdeeld, voorbereid.

Bij deze werkwoorden kunt u dus niet horen of het om een voltooid deelwoord gaat of om een stam+t. Maar de d of de t is wel nodig om het verschil aan te geven. Vergelijk:

1a.   Hij belooft betere resultaten.
1b.   Hij heeft beloofd volgende week te helpen met verbouwen.

2a.   Het verandert constant.
2b.   De afgelopen tien jaar is de spelling van de Nederlandse taal twee keer veranderd.

3a.   Dit verveelt me niet.
3b.   Hij is verveeld.

4a.   Om de paar jaar verduistert de maan de zon.
4b.   Er wordt daar heel wat geld verduisterd.

Ook kan de d of t een betekenisverschil veroorzaken. Er is een verschil tussen een verdachte die bekent of bekend (is) bij de politie. Vergelijk ook de volgende twee zinnen:

5a.   PvdA verbaast vanwege ommezwaai in debat.
5b.   PvdA verbaasd vanwege ommezwaai in debat.

In zin 5a roept de PvdA verbazing op met een ommezwaai in het debat. In zin 5b is de PvdA zelf verrast over de ommezwaai in het debat. In zin 5a maakt de PvdA de ommezwaai dus zelf, in zin 5b niet.

Meer informatie over deze taalkwestie is te vinden in de Schrijfwijzer, paragraaf 8.11.3.