Er is geen betekenisverschil, wel een verschil in gebruik en in 'sterkte'.
echter
tegenstelling, meer formeel, meer nadrukkelijk (vaak met een beperking) (bijwoord, in een zin)
Ik wil je graag zo snel mogelijk spreken. Ik kan echter niet op maandag.
maar
tegenstelling (voegwoord, tussen (deel)zinnen)
De wedstrijd was al een hele tijd aan de gang, maar er was nog geen doelpunt.
Het woord echter heeft soms een beperkende betekenis, maar vaak overheerst de tegenstellende betekenis. De woorden maar en echter kunnen dan zonder bezwaar door elkaar worden gebruikt. Echter is wel iets formeler.
Het bijwoord echter kan, omdat het een bijwoord is, op verschillende plaatsen in de zin staan. Het voegwoord maar staat altijd tussen (deel)zinnen. Vergelijk:
1a We moeten er wel iets over zeggen. Echter(,) dit komt zelden voor.
1b We moeten er wel iets over zeggen. Dit komt echter zelden voor.
1c We moeten er wel iets over zeggen. Dít echter komt zelden voor.
1d We moeten er wel iets over zeggen. Echter komt dit zelden voor.
2a We moeten er wel iets over zeggen, maar dit komt zelden voor.
2b We moeten er wel iets over zeggen. Maar dit komt zelden voor.
Echter is een voegwoord dat zinnen verbindt. Het 'voegt' een hoofdzin aan de vorige zin, en krijgt dan hoofdletter en komma na (1a). Maar echter is ook een bijwoord dat bij de hele zin hoort, en dus ook een andere plaats kan krijgen in de zin (1b en 1c). Het is een zogenoemd voegwoordelijk bijwoord. En na Echter kan ook de zinsvolgorde veranderen, zoals in 1d. Dit wordt in de Schrijfwijzer wel goedgekeurd (zie pagina 217) maar daar is niet elke taaladviseur het mee eens.
Maar (2) is een nevenschikkend voegwoord en verbindt twee hoofdzinnen tot één samengestelde zin. Er zijn trouwens taaladviseurs die vinden dat je geen nieuwe zin mag beginnen met maar en dat er dus een komma voor moet. Maar uw Schrijfwijzer-adviseur vindt dit wat overdreven streng. En dan gaat het niet alleen om uitroepen als Maar ik heb het je toch gezegd!
Tot zover het verschil in grammaticaal gebruik. Er is ook een klein verschil in stijl: echter is formeler dan maar. Het zit iets dichter bij de boekenwoorden daarentegen, doch en nochtans.
En heel intrigerend, echter lijkt soms ook iets sterker dan maar. Misschien komt dit wel omdat het iets formeler is. Als je dan zo’n formeel woordje gebruikt in een meer informele situatie, krijgt het iets opmerkelijk nadrukkelijks. Voorbeelden?
Hij zegt dat het goedkoop is. Echter, het tegendeel is waar.
Ze probeert haar wenkbrauwen meer vorm te geven door ze ook buiten de haarlijn op te maken. Het oogt echter heel onnatuurlijk.
Wat echter betreft ben ik het met de inhoud van de laatste zin wel eens: heel onnatuurlijk.
Soms heeft ook maar niet de functie van voegwoord. Het kan dan net als een bijwoord in de zin voorkomen. Bijvoorbeeld als met het woord maar een lichte verzuchting wordt geuit, in de betekenis 'slechts'. Het kan dan zelfs na echter staan: Dit lukte echter maar deels.
Maar gebruik echter niet alleen om maar nadruk te geven. Dan krijg je een klassiek voorbeeld van tautologie, twee keer hetzelfde zeggen. Maar gelukkig komt dit echter niet zo veel voor.
