Er is geen betekenisverschil.
intussen
aanduiding van gelijktijdigheid; aanduiding van een tegenstelling
Als jij even de boel opruimt, dek ik intussen de tafel.
Kritiek leveren op onze samenleving en intussen wel profiteren van de sociale zekerheid!
ondertussen
aanduiding van gelijktijdigheid; aanduiding van een tegenstelling
Het leek of ze aandacht voor me had, maar ze keek ondertussen ook vaak op haar mobieltje.
Zij hebben de mond vol over milieu, maar eten ondertussen wel aardbeien uit Kreta.
De betekenissen kunnen ook deels overlappen, namelijk als dat wat gelijktijdig gebeurt tegenstrijdig is, zoals bij het tweede voorbeeld onder intussen. En de tegenstelling kan ook al aanwezig zijn door een ander woord dat een tegenstelling aangeeft, zoals maar in het tweede voorbeeld onder ondertussen.
Twee woorden die precies hetzelfde betekenen, en dan nog met zulke uiteeenlopende betekenissen? Dan moeten we toch een van de twee in de ban kunnen doen. De eerste aanval is dan vaak: barbarisme! Het woord intussen zou een te letterlijke vertaling zijn van het Duitse inzwischen, een germanisme dus. De tweede aanval is dan vaak: contaminatie! Ondertussen zou een vermenging zijn van onderwijl en intussen. Inderdaad, intussen is gevormd naar het voorbeeld van inzwischen, maar daarmee nog geen germanisme. En ook de contaminatiekritiek is zeer gezocht.
Als we niet een van de twee in de ban kunnen doen, kunnen we proberen om betekenisonderscheid te maken. Bijvoorbeeld dat ondertussen alleen gebruikt wordt voor een begeleidende handeling, zoals in het eerste voorbeeld. Maar in het voorbeeld met intussen had ook ondertussen kunnen staan. Wel bestaat er een lichte voorkeur voor ondertussen als het om een begeleidende handeling gaat.
Er bestaat ook een constructie waarin het alleen ondertussen kan zijn, met een klemtoon op onder- die kennelijk minder goed past op in-. Dat is de combinatie van tegenstrijdigheid en gelijktijdigheid in een niet-afgemaakte zin die de lezer gemakkelijk kan aanvullen: Ouders denken vaak dat kinderen rustig met hun huiswerk bezig zijn. Maar ondertussen!
