Er is geen betekenisverschil, het gaat om een verschil in gebruik en combinatiemogelijkheden.

hoewel

toegeving
Ik ga mee, hoewel ik niet zo veel zin heb.

ofschoon

toegeving (meer formeel)
Dat mag niet worden onderschat, ofschoon dat wel vaker gebeurt.

ondanks dat

toegeving (meer spreektaal)
Het festival ging door ondanks dat het regende.

Met het voorzetsel ondanks hebt u geen bijzin nodig: Het festival ging door ondanks de regen. Voor taalgebruikers die nog wat meer deftige toegevingsvariatie wensen, bestaat nog de mogelijkheid van: alhoewel (iets sterker dan hoewel), hoezeer, in weerwil van en niettegenstaande.

Er is een klein betekenisverschil.

honger

behoefte aan voedsel
Weet jij hoeveel mensen er dagelijks honger lijden?

trek

eetlust, honger

O, ik heb zo’n trek in chocola!

Beide woorden betekenen 'wens om te eten'. Maar bij honger geeft het lichaam signalen dat het voedsel nodig heeft, bijvoorbeeld door het samentrekken van de maag. En bij trek gaat het om een lustgevoel veroorzaakt door bijvoorbeeld het water dat je in de mond loopt. Volgens sommigen is het niet correct om te zeggen dat je honger hebt als je al weldoorvoed bent. Je zou dan moeten zeggen: Wanneer gaan we eten? Ik heb zo’n trek. Maar degenen die hier honger zeggen, kan men niet betichten van incorrect taalgebruik, want hongeren betekent ook verlangen.

Er is een klein betekenisverschil.

in hoofdlijnen

grofweg, een ruwe schets (zonder 'bijlijnen')
Het boek Nederlands in hoofdlijnen is bedoeld voor anderstaligen.

op hoofdlijnen

op hoofdpunten (de 'bijlijnen' kunnen verschillen)
Er kwam alleen een regeerakkoord op hoofdlijnen.

De uitdrukkingen kunnen door elkaar worden gebruikt, maar er is verschil in 'blikrichting'. Bij in hoofdlijnen gaat het eerder om het weglaten van details. Bij op hoofdlijnen gaat het eerder om de basis of de kern; over details wordt dan niet gesproken. En natuurlijk kan op in worden wanneer dat voor de welluidendheid beter is: Deze plannen komen op hoofdlijnen op hetzelfde neer. Hier kan beter staan in hoofdlijnen. En een samenvatting in / op hoofdlijnen klinkt heel deskundig, maar is gewoon een pleonasme, net zoals witte sneeuw of ronde cirkel.

Er is geen betekenisverschil, het gaat om een verschil in gebruik.

hoogleraar

hoogste rang van onderzoeker-docent in het academisch onderwijs (functieaanduiding)
Als je hoogleraar bent, heet je vergeetachtigheid 'professorale verstrooidheid'.

professor

de (aanspreek)titel van een hoogleraar
Morgen bespreek ik een hoofdstuk uit mijn proefschrift met professor Jansen.

De woorden worden nogal eens door elkaar gebruikt, en dat is geen taalvervaging. Maar de volgende zin wekt ten onrechte de indruk dat er verschillen zijn: Hoogleraren en professoren gaan in toga naar de Domkerk voor de opening van het academisch jaar.

In Vlaanderen wordt de aanspreektitel professor gebruikt voor alle docenten in het academisch onderwijs. En we kennen professor ook in figuurlijk gebruik: professor Pollewop.

Er is betekenisverschil. 

hopen 

verwachten dat iets positiefs werkelijkheid wordt

Ik hoop wel dat we nog op tijd aankomen.

vertrouwen 

erop rekenen dat iets waar is; ervan uitgaan dat iemand oprecht is of zijn belofte nakomt 

Ik vertrouw altijd op mijn intuïtie.

Om het eens moeilijk te zeggen: het verschil tussen beide werkwoorden zit in het realiteitsgehalte van het object. Je hoopt op iets wat er nog niet is, en je vertrouwt op iets wat er in principe wel is, maar (nog) niet zichtbaar is. Daarom kun je wel zeggen: Hopen tegen beter weten in, maar niet Vertrouwen tegen beter weten in. En als vertrouwen wordt beschaamd, kun je nog wel blijven hopen dat het de volgende keer niet wordt beschaamd. Vertrouwen heeft dus een basis in de realiteit, maar hopen is eerder een verlangen of een verwachten. Beide woorden in één zin? Wij hopen dat u hier een aangenaam verblijf heeft en vertrouwen erop dat u de huisregels in acht neemt.

De betekenissen verschillen dus, maar een deel van de tweede betekenis van vertrouwen lijkt toch wel heel veel op die van hopen. Een belofte gaat doorgaans over iets positiefs dat nog werkelijkheid moet worden. Vertrouwen in deze betekenis is daarmee iets sterker dan hopen. Vergelijk beide woorden in de volgende zin: Ik hoop dat hij een toezegging wil doen, en vertrouw er dan ook op dat hij die nakomt.

Omdat vertrouwen in die tweede betekenis iets sterker is dan hopen, zou je in combinatie eerder de climax-volgorde Ik hoop en vertrouw verwachten dan andersom Ik vertrouw en hoop. Toch komt ook deze volgorde voor. Vergelijk: 

1. Ik hoop en vertrouw op uw medewerking.

2. Ik vertrouw en hoop op uw medewerking.

Vraag: geeft de schrijver van deze zinnen zo ook inzicht in de sterkte van zijn verwachting? Ja, heel subtiel. Omdat hopen iets minder sterk is dan vertrouwen, lijkt de schrijver van zin 1 overtuigder van de medewerking dan de schrijver van zin 2.

Er is geen betekenisverschil, het gaat om een verschil in spelling.

Tussen de r en de n is vaak een korte overgangsklank hoorbaar, vandaar waarschijnlijk de vorm horen naast hoorn. Dus een neushoren kan hoorndol worden, en een neushoorn horendol. Er zijn meer woordparen waarbij een klein verschil in spelling geen betekenisverschil geeft. Voor een overzicht van deze woordparen kijkt u bij aambeeld / aanbeeld.

Er is een klein betekenisverschil.

horen

waarnemen met je oren
Ja, natuurlijk hoor je me wel, maar je luistert je niet.

luisteren

met aandacht horen
Nou moet je eens goed naar me luisteren! Nee, ik wil het niet nog een keer horen.

Het onderscheid 'al dan niet met aandacht' wordt niet altijd gemaakt. Anders zou er luisteren moeten staan in: Nou moet je eens horen wie ik tegenkwam! En anders zou luisteren moeten overgaan in horen in de volgende zin: Hij ging voor het open zolderraam zitten om naar de vogels te luisteren, en viel al luisterend vervolgens in slaap. Bekijk ook het verschil kijken / zien.

Er is geen betekenisverschil.

In de uitspraak wordt vaak een -t achter horizon gezet, vandaar dat ook horizont goed is. Wel is horizont minder gebruikelijk. Ten minste in het enkelvoud, want je hoort vaker horizonten dan horizonnen.

Vanwaar die -t? Kennelijk vinden we het prettig om na de -n het puntje van de tong tegen de tanden te duwen en nog een pufje lucht uit te blazen. Zo is ook te onzent (bij ons) ontstaan. En zo kun je ook verklaren dat een burgemeester (geen burgermeester) oorspronkelijk de meester was van een burch+t. Deze -t noemt men de paragogische -t, een duur woord voor 'erbij geplakt'. Die -t horen we ook als iemand enkelt zegt. En ja, ook in iemand zit die -t, maar nu gespeld als -d: iemand is ie(dere) man (mens). In de Engelse taal doet men zoiets niet. Daar is het ink; wij hebben inkt. Daar is het rice; wij hebben rijst. Maar daar heeft de t dan ook een andere plek naast de th.

Er is een betekenisverschil.

hospice

verzorgingshuis voor terminale patiënten
In dit hospice wordt met palliatieve zorg de kwaliteit van het leven zo goed mogelijk bewaakt.

hospitium

tehuis voor gasten of studenten; opvangcentrum voor buitenlanders
Mijn vader vond het beter dat ik in het eerste jaar van mijn studie huisvesting zocht in een studentenhospitium.

Hospitium wordt ook gebruikt in de betekenis van hospice. Maar omdat hospitium steeds meer geassocieerd wordt met een opvangcentrum voor asielzoekers, is het handiger om de twee betekenissen duidelijk uit elkaar te houden: Deze asielzoeker kon de laatste dagen van zijn slopende ziekte gelukkig verhuizen van het grenshospitium naar een hospice.

Er is geen betekenisverschil, het gaat om een verschil in stijl.

hou

eerder spreektaal
Ik hou van Holland.

houd

eerder schrijftaal
Houd uw paspoort gereed.

Sommige werkwoorden met een -d tussen twee klinkers, zoals houden, glijden en rijden, kennen naast de persoonsvorm ik houd, enz. ook een vorm zonder -d: ik hou. De vorm met -d is iets formeler dan de vorm zonder -d. Het verschil tussen onthoud dit goed en onthou dit goed is het verschil tussen neen en nee.

In geschreven taal verdient de vorm met -d de voorkeur, tenzij die al te stijf klinkt, bijvoorbeeld in de gebiedende wijs voorafgaand aan een woord dat met een klinker begint. U kunt dus ook schrijven: hou op en schei uit.

De vorm zonder -d zien we ook in samenstellingen. Daarom is het: doorrijhoogte, glijbaan, scheikunde, voorrijkosten en leiband, en krijgt leidraad alleen de -d van draad. Maar let op, in sommige samenstellingen zien we wel de -d terug: het is scheikunde, maar scheidslijn, het is houvast, maar houdgreep, het is leidraad, maar leidtoon, en op een rijdier rijdt een rijder of rijdster.

Er is een klein betekenisverschil.

hovenier        

iemand die zich beroepsmatig bezighoudt met aanleg, renovatie en onderhoud van tuinen

Mijn nichtje heeft de hoveniersopleiding gevolgd en heeft nu een bloeiend bedrijfje als hovenierster.

tuinman        

iemand die een tuin onderhoudt, al dan niet tegen betaling.

Ik ben niet zo’n tuinman, daarom heb ik nu maar een echte tuinman ingehuurd.

Vroeger heette een hoveniersbedrijf ‘gewoon’ een tuinmansbedrijf, maar een hoveniersbedrijf straalt meer professionaliteit uit. De verschillen in tuinactiviteit komen mooi tot uiting in tuinier (de hobbyist) en tuinder (het beroep in de groente- en fruitsector) en tuinarchitect (ontwerper van grotere tuinen). En als je aan één tuinman niet voldoende hebt, heb je het dan over tuinlui of tuinlieden? Klik voor het stijlverschil op -lui en -lieden, dat al eerder is behandeld in het Verwarwoordenboek.

Er is een betekenisverschil.

huidkleur

teint
De arts zag direct aan de huidkleur van het meisje dat ze ziek was.

huidskleur

kleur van de huid (zwart, blank, geel, enz.)

Vroeger was er veel sprake van discriminatie op basis van huidskleur.

Kijk voor andere voorbeelden van (mogelijk) betekenisverschil in samenstellingen met een tussen-s bij beheersysteem / beheerssysteem.

Er is een klein betekenisverschil en een verschil in gebruik.

huis

gebouw om in te wonen (het concrete bouwwerk)
Daar naast het Huis van Bewaring stond vroeger ons huis.

woning

bouwwerk om in te wonen, daar waar je woont
Door de renovatie gaan in dit complex 23 woningen verloren.

De woorden zijn vaak inwisselbaar, maar het woord woning is ruimer en abstracter. Een woning kan ook een flat of een appartement zijn. En huis heeft ook nog andere betekenissen, bijvoorbeeld van Oranje, van een slak, van een horloge en van een planeet.

Er is een betekenisverschil.

hype

een plotselinge overdreven aandacht voor een nieuwsfeit
De film Fitna werd indertijd een hype, omdat de maker er heel geheimzinnig over deed.

rage

een plotseling populaire bezigheid
Het sparen van Pokémonflippo’s is een rage die soms weer opleeft.

Het woord hype heeft altijd betrekking op de media. Dus een mediahype is een pleonasme. Marketeers of spindoctors kunnen in de media ook overdreven aandacht voor iets opwekken; dat heet hypen.

Er is geen betekenisverschil.

Sommige woorden hebben een meervoud op -en en op -s. Doorgaans is er geen betekenisverschil, wel kan er een stijlverschil zijn. Voor meer van deze woordparen kijkt u bij aardappelen / aardappels.

In sommige gevallen is er wel verschil in betekenis, zoals bij portieren / portiers. Voor meer voorbeelden daarvan kijkt u bij curatoren / curators.